Alles wat je moet weten over diabetes

[Artikel bijgewerkt op 11/09/2023]

Diabetes, de gesel van de moderne tijd, dwingt ons steeds meer om goed op onze voeding te letten.

Volgens de WHO treft deze pandemie 3,3 miljoen mensen in Frankrijk en 425 miljoen wereldwijd.

Tijdens mijn consulten ontmoet ik vaak patiënten bij wie onlangs diabetes is vastgesteld. Ze zijn vaak verrast en onzeker over hoe ze met deze aandoening moeten omgaan.
Het is onmiskenbaar dat een snelle dieetaanpak essentieel is wanneer diabetes wordt ontdekt.

Wat is diabetes?

Diabetes wordt gekenmerkt door chronische hyperglykemie, met andere woorden, te hoge glucosewaarden (glykemie) in het bloed. Glucose is een eenvoudige suiker die van nature in voedsel voorkomt.

Deze hyperglykemie is het gevolg van een stoornis in de assimilatie, het gebruik en de opslag van suikers in de voeding.

Wat gebeurt er fysiologisch na een maaltijd?

Wanneer we eten, zorgt een van de eerste verteringsfasen ervoor dat koolhydraten worden omgezet in glucose. De gevormde glucose leidt tot een stijging van de bloedsuikerspiegel (= hyperglykemie).

De alvleesklier detecteert vervolgens de stijging van de bloedsuikerspiegel. Hij scheidt insuline af via bepaalde cellen die “bètacellen ” worden genoemd.

De rol van insuline is om ervoor te zorgen dat glucose de lichaamscellen kan binnendringen, met name de spieren, het vetweefsel en de lever, waar het wordt verwerkt en opgeslagen.

Insuline is een hormoon dat verantwoordelijk is voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Het wordt continu uitgescheiden door de bètacellen in de eilandjes van Langherans in de alvleesklier. Het lichaam past de hoeveelheid afscheiding aan op basis van de behoeften en het voedsel dat het eet.

Deze fase van de insulinesecretie vermindert de hoeveelheid glucose in het bloed en reguleert zo de bloedsuikerspiegel.

Het tegenovergestelde van insuline is glucagon. Glucagon is een hormoon dat ook door de alvleesklier wordt uitgescheiden. Het verhoogt de bloedsuikerspiegel. Het gebruikt het glycogeen (glycogeen is het resultaat van de omzetting van glucose door insuline) dat aanwezig is in de lever om het in de vorm van glucose af te geven aan het bloed. De functie is dus het tegenovergestelde van die van insuline. Glucagon wordt vooral aangesproken bij intense inspanning of vermoeidheid.

De pathologische kant

Helaas is in sommige gevallen de insulinesecretie niet meer aangepast aan de behoeften (verminderd of niet aanwezig).

Deze ontoereikende insulinerespons voorkomt dat glucose de cellen binnendringt. Glucose wordt gedwongen om in overmaat in het bloed te blijven, wat leidt tot chronische hyperglykemie of, met andere woorden, diabetes.

Sommige vormen van diabetes worden voorafgegaan door een tussenstadium dat bekend staat als “pre-diabetes”. Tijdens deze fase zijn de bloedglucosewaarden hoger dan normaal, maar niet hoog genoeg om de diagnose van volledige diabetes te stellen. Deze fase gaat vaak vooraf aan het dreigende ontstaan van diabetes type 2, dus is dieetbeheer essentieel.

Wat zijn de verschillende soorten diabetes?

• Diabetes type 1, vroeger bekend als “insulineafhankelijke diabetes”, wordt in de meeste gevallen ontdekt tijdens de kindertijd of adolescentie. Het maakt 10% van de diabetici uit.
  T1DM is een auto-immuunziekte. Het lichaam vernietigt zelf de eilandjes van Langherans en daarmee de bètacellen. Hierdoor is het lichaam niet in staat om de benodigde hoeveelheden insuline uit te scheiden.

De symptomen van diabetes type 1 zijn kenmerkend, waaronder intense dorst, veel en overvloedig plassen en gewichtsverlies.
De enige behandeling is insuline (via injectie of een insulinepomp).

• Diabetes type 2 is de meest voorkomende vorm (ongeveer 90%). In tegenstelling tot diabetes type 1, treedt type 2 meestal op na de leeftijd van 40 jaar.

T2DM wordt bevestigd na drie stadia:

• Frequente hyperglykemie leidt tot een grote, regelmatige insulinerespons. Hierdoor ontwikkelen weefsels een weerstand tegen insuline, bekend alsinsulineresistentie.
  Veroudering is een factor in deze insulineresistentie ; deze weerstand wordt echter verergerd door obesitas/overgewicht.
• De tweede fase wordt gekenmerkt door hyperinsulinisme. Het lichaam probeert deze weerstand te compenseren door de insulinesecretie te verhogen.
• Na vele jaren van chronische hyperglykemie raakt de alvleesklier uitgeput en kan hij niet langer voldoende insuline afscheiden. Er is een tekort aan insuline. Dit staat bekend als insulinetekort.

Genetische oorzaken van het ontstaan van T2D zijn in de minderheid. Overgewicht, een onevenwichtig dieet en een gebrek aan lichaamsbeweging zijn factoren die kunnen leiden tot T2D.
Dieetbehandeling is daarom essentieel. Behandeling met orale of injecteerbare antidiabetica kan worden geïntroduceerd. Insuline-injecties worden als laatste redmiddel gebruikt als de ziekte te ver gevorderd is.

• Zwangerschapsdiabetes wordt ontdekt tijdens de zwangerschap.
  Dit type diabetes kan echter al lang voor de zwangerschap aanwezig zijn en kan door bloedonderzoek worden aangetoond.

In de meeste gevallen zijn dieetmaatregelen voldoende. Als de bloedsuikerspiegel onstabiel is en gevaarlijk wordt voor de zwangere vrouw, kan insuline nodig zijn. Deze vorm van diabetes verdwijnt normaal gesproken na de bevalling als het dieet goed wordt gevolgd.

De gevolgen voor de baby en de zwangere vrouw kunnen talrijk zijn: arteriële hypertensie bij het zwangerschapsvlies, pre-eclampsie, vroegtijdige bevalling, nierfalen, foetale macrosomie, enz.

• Mody-diabetes (Mature Onset Diabetes of the Young) is een van de zeldzaamste vormen van diabetes (2%).
  Er zijn zes verschillende vormen, afhankelijk van de mutatie van het betreffende gen.
  Het is dus genetisch bepaald en treft vooral jonge mensen zonder obesitas.
  De behandeling is vergelijkbaar met die voor T2DM en bestaat in eerste instantie uit voedingsmanagement en, afhankelijk van hoe ver de ziekte gevorderd is, het gebruik van antidiabetica of zelfs insuline.

• Type 3 diabetes “diabetes van de hersenen

Recente studies tonen een verband aan tussen diabetes en de ziekte van Alzheimer.
In de hersenen zijn insulinereceptoren aanwezig, dus in het geval van diabetes kunnen deze cellen niet worden gevoed door glucose. Dit fenomeen draagt bij aan de degeneratie van bepaalde neuronen, met name bij de ziekte van Alzheimer.
Mensen met T2DM hebben 50% meer kans om Alzheimer te ontwikkelen.
Bovendien zouden Alzheimer patiënten hun gevoeligheid voor insuline verliezen. Er is dus een oude cirkel tussen deze twee ziekten.
Deze twee ziekten moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden.

De gevolgen van al deze vormen van diabetes zijn talrijk en kunnen zeer ernstig zijn: hart- en vaatziekten, oogproblemen, neuropathie, vatbaarheid voor infecties, enz.

Hygiëne- en dieetmaatregelen

Lichaamsbeweging is een belangrijke factor bij het beheren van diabetes. Het helpt op een aantal manieren:

• Het verminderen van lichaamsvet
• Vergroten van de gevoeligheid van het lichaam voor insuline (GLUT4)
• Verminderd cardiovasculair risico
• Gewichtscontrole
• Lagere cholesterol- en triglyceridenwaarden
• Minder geglyceerd hemoglobine
• Minder stress

Lichamelijke activiteit moet natuurlijk worden aangepast aan de pathologie van de patiënt. Het is van vitaal belang om te leren hoe je de bloedsuikerspiegel onder controle houdt tijdens het sporten, om het risico op hypoglykemie, dat fataal kan zijn, te vermijden.

Vanuit voedingsoogpunt

Het dieet van een diabetespatiënt moet de hoeksteen van zijn behandeling zijn.

In het ideale geval beginnen ze hun maaltijd altijd met een rauwe groente. De vezels in rauwe groenten beperken de stijging van de bloedsuikerspiegel. Bovendien helpt het hoge gehalte aan vitaminen en mineralen het risico op tekorten te compenseren.

De structuur van het gerecht moet in drie delen worden verdeeld:

• Een portie dierlijke eiwitten (vlees/vis/eieren) die ongeveer 1/3 van het bord uitmaakt. Eiwitten geven je niet alleen een vol gevoel, maar spelen ook een fundamentele rol in het lichaam, vooral bij het behoud van spierweefsel.
• Een portie zetmeelrijke voedingsmiddelen. Idealiter 1/3 van het bord. Volkoren zetmeelrijk voedsel verdient de voorkeur, vooral vanwege hun hoge vezelgehalte. De hoeveelheden zetmeelrijk voedsel die bij elke maaltijd worden gegeten moeten zo gelijk mogelijk zijn om de bloedsuikerspiegel te stabiliseren.
• Een portie groenten vertegenwoordigt ½ van het bord. Een maaltijd rijk aan groenten vertraagt de opname van koolhydraten en helpt hart- en vaatziekten voorkomen.

Wat het dessert betreft, is het ideaal om een zuivelproduct te combineren met een stuk ‘rauw’ fruit.

Om schommelingen in de bloedsuikerspiegel te beperken, moet je de voorkeur geven aan voedingsmiddelen met een lage glykemische index.

De glykemische index is het vermogen van een voedingsmiddel om de bloedsuikerspiegel te verhogen nadat het is gegeten.

Voedingsmiddelen met lage GI	Voedingsmiddelen met een hoge GI
– Agavesiroop – Rauw fruit (appels, sinaasappels, peren, bananen) – Groene groenten – Gedroogde groenten en peulvruchten (kidneybonen, witte bonen, linzen, kikkererwten, spliterwten, etc.) – Quinoa, bulgur – Volkoren pasta beetgaar gekookt – Volkoren rijst – Aardappelsalade – Volkoren zuurdesembrood	Suiker en zoete producten (gebak, cake, enz.) Compote (gekookt + fijngemaakt) Gedroogd fruit (combineren met oliezaden) Geperst fruit Gewone pasta -> gegratineerde pasta Witte rijst, snelkookrijst Gestoomde aardappelen, friet Wit brood, sandwichbrood, beschuit

Tips

• Eet zo vaak mogelijk “rauw” (heel) voedsel: vermijd overkoken, blenden of persen.
• Meng zetmeelrijk voedsel altijd met een dubbele hoeveelheid groenten om de glykemische index van de maaltijd te verlagen.

Het is belangrijk om zoete producten nooit geïsoleerd te eten om hyperglykemie te voorkomen. Je moet een gezoet product altijd combineren met een zuivelproduct of een volkoren zetmeel.

Wat dranken betreft, is water natuurlijk de drank bij uitstek. Alcohol, frisdrank en andere gezoete dranken hebben een grote invloed op de bloedsuikerspiegel. Je kunt ze dus het beste bij de maaltijd drinken.

“Het is niet de suiker die diabetes veroorzaakt. Het dieet voor diabetici is een evenwichtig, normocalorisch dieet. Dit betekent dat diabetici moeten eten zoals wij allemaal zouden moeten eten, en als diabetici een speciaal dieet moeten volgen, dan is dat omdat de rest van de bevolking te slecht eet”. Dr. Michel Cavey – voeding voor ouderen-famidac-maart 2008.